«Μπουμπουσιάρια» Εράτυρας! Πότε καθιερώθηκε το έθιμο αυτό?

Γράφει η Θωμαή Ζαρκοδήμου

   Στην Εράτυρα Κοζάνης, ένα από τα έθιμα του Δωδεκαημέρου είναι

«τα Μπουμπουσιάρια».

    Πρόκειται για ένα έθιμο που κληρονομήσαμε από τους παππούδες μας χωρίς βέβαια να ξέρουμε με ακρίβεια πότε καθιερώθηκε. . Έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Λέγεται από τους κατοίκους πως η αρχή αυτού του εθίμου πρέπει να είναι γύρω στο 1396. Τα «Μπουμπουσιάρια» γιορτάζονται στην Εράτυρα ή αλλιώς στη Σέλτσα, από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς με τα «Σούρβα» ως τις πρωινές ώρες της τρίτης μέρας του Νέου Έτους.

    Λέγεται πως καθιερώθηκε να γιορτάζεται την Πρωτοχρονιά, γιατί η συγκεκριμένη μέρα για όλο τον χριστιανικό κόσμο αποτελεί μέρα χαράς και αισιοδοξίας. Ο παλιός χρόνος φεύγει και με τον ερχομό του νέου έτους οι κάτοικοι προσμένουν να εκπληρωθούν οι επιθυμίες τους και τα όνειρα τους.

  Στις 30 Δεκεμβρίου το βράδυ, μικροί και μεγάλοι μεταμφιέζονται, ντύνονται δηλαδή «Μπουμπουσιάρια». Με τη συνοδεία παραδοσιακής ορχήστρας, χορεύουν, τραγουδούν και αργά τη νύχτα δίνεται το σύνθημα για να ξεκινήσουν οι παρέες τις επισκέψεις στα σπίτια για να πουν τα «Χρόνια Πολλά». Χτυπάνε τις εξώπορτες με τις «τζιουμάκις» τραγουδώντας:

«Σούρβα, μπάμπου μ’, σούρουβα κι μένα μία σουρβίνα κι βάλι του χιράκι σου στην αργυρή σου τζέπη κι βγάλι λίρις κι φλουριά κι δώσ’ στα παλικάρια…».

Η σπιτονοικοκυρά  προσφέρει «τα σούρβα» δηλαδή ξηρούς καρπούς, διάφορα φρούτα, κάστανα, καρύδια, αμύγδαλα, ρόδια και βρασμένο καλαμπόκι ανακατεμένο με καρύδια και σερμπέτι, καθώς και λίγα χρήματα «του δώρου» .

    Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας, τα «Μπουμπουσιάρια» συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία του χωριού και ξεκινάνε ξανά για τα σπίτια των χωριανών. Για να πάρουν όμως το «δώρο» από τους οικοδεσπότες σε κάθε σπίτι τραγουδάνε  και το σχετικό τραγούδι. Στο τέλος τα «Μπουμπουσιάρια», προβάλλουν τα χέρια τους, τις ομπρέλες τους, τις ποδιές τους ή ότι άλλο έχουν μαζί τους, μπροστά στο στήθος του οικοδεσπότη λέγοντας:

Για βάλε το χεράκι σου στον αργυρό σου τζιόπη

να βγάλεις χίλια τάληρα και πεντακόσια γρόσια.

Να βγάλεις και πεντόφραγκα, κέρνα τα παλικάρια.

Κέρνα τα, αφέντη μ’, κέρνα τα και τώρα και του χρόνου.  

Το γλέντι όμως δεν σταματάει! Την δεύτερη μέρα του έτους συνεχίζονται τα «Μπουμπουσιάρια» με την παρέλαση των μεταμφιεσμένων. Το μεσημέρι, μετά το φαγητό, οι μπουμπουσιαραίοι, και οι οργανοπαίκτες μαζεύονται ξανά στην κεντρική πλατεία και χορεύοντας τον «Αη- Βασιλιάτικο» χορό κατευθύνονται προς το παζάρι.

Εκεί  είναι συγκεντρωμένοι οι Ερατυρείς, καθώς και πλήθος κόσμου από όλη την Ελλάδα. Η παρέλαση ξεκινάει συνήθως γύρω στις 3.00μ.μ.!

    Μπροστά πορεύονται οι οργανοπαίκτες και κατόπιν ακολουθούν οι μασκαρεμένοι. Ο κάθε μαχαλάς έχει διαφορετικό θέμα ενδυμασίας και οι γυναίκες παλιά δεν μασκαρεύονταν. Όλες οι παρέες και τα άρματα παρουσιάζουν με μια πιο σατυρική νότα τα γεγονότα που ήταν στην επικαιρότητα την χρονιά που μας έφυγε ή αναπαριστούν άλλα έθιμα όπως «ο γάμος». Διασχίζουν όλο το παζάρι και κατευθύνονται  προς την κεντρική πλατεία.

 Αφού η ολοκληρωθεί η παρέλαση, ακολουθεί γλέντι με άφθονο κρασί και πολλούς μεζέδες. Ντόπιοι και επισκέπτες γλεντάνε μαζί μέχρι τα ξημερώματα…

 Στις 2 Ιανουαρίου, όλοι οι δρόμοι και φέτος οδηγούν στην Εράτυρα…

Χρόνια Πολλά! Καλή Χρονιά!

Ζαρκοδήμου Θωμαή

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής

Τελειόφοιτη Μ.Π.Σ. Ανθρωπολογίας -Λαογραφίας του Χορού